Bu sayfada koordinatörlüğümüz tarafından düzenlenen eğitimler ve kurslarda sıklıkla sorulan soruların bir derlemesi yapılmıştır. Bu derleme Aralık 2023 tarihinde gerçekleştirilmiş olup, ilgili tarihte güncel proje rehberlerindeki bilgilere göre düzenlenmiştir. Rehberlerin ve dolayısıyla burada sunulan bilgilerin güncellenmesi olasıdır. En güncel bilgilere ulaşmak için proje rehberlerine (2204A-Proje Rehberi, 2204B-Proje Rehberi) danışılması önerilmektedir.
1. Nasıl Başvuru Yapabilirim?
Proje sahibi öğrenci veya öğrencilerin ve varsa danışmanın TÜBİTAK Araştırmacı Bilgi Sistemi’ne (ARBİS) üye olması; eğer proje sahibi öğrenci veya öğrenciler ile varsa danışmanın üyelikleri mevcutsa bilgilerinin güncel olması gerekmektedir. ARBİS kullanım kılavuzuna https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/2750/arbis_kullanim_kilavuzu.pdf adresinden ulaşabilirsiniz.
https://ebideb.tubitak.gov.tr/basvuruacikprogramlar.htm sayfasında başvuruya açık programlar sekmesinden 2204 A ya da 2204 B seçebilir, kimlik doğrulama sisteminden giriş yaparak başvuru ekranını açabilirsiniz.
Başvurular çevrim içi kanallarla yapılacak olup, herhangi bir belge göndermeniz gerekmemektedir.
2. Geçmiş yıllarda yaptığım bir projemi revize ederek yarışmaya katılabilir miyim?
Hayır, daha önce yarışmalara katılmış bir projeyi revize ederek yarışmaya katılamazsınız. Aynı ya da başka isimlerle ve/veya aynı ya da benzer içerikle (konuyla) herhangi bir proje yarışmasına, bu yarışmanın son başvuru tarihinden önce başvurusu yapılmış veya katılmış projelerle bu yarışmaya başvuru yapılamaz. Bu kurala uymadığı tespit edilen projeler, hangi aşamada olursa olsun yarışmadan elenir.
3. Projem ne kadar özgün olmalı?
Projenizin ön değerlendirmesindeki en önemli kriterlerden biri budur. Projeniz alanda özgün ve yaratıcı bir çalışma olmalıdır. Jüri üyeleri, değerlendirilme öncesinde proje konusunun veya yönteminin özgün ve yaratıcılık kriterine uygunluğunu Türkçe ve İngilizce anahtar kelimeler ile arama motorları aracılığı ile araştırır.
Projelerin, öğrencilerin özgün düşüncelerinden kaynaklanması, kendileri tarafından şekillendirilmiş, danışarak ama kendi bilgi ve becerileri ile yapılması gerekmektedir.
Lise seviyesindeki öğrencilerin pek çok konuda yeterli bilgi düzeyine sahip olması, tüm bilimsel gelişmelerden haberdar olması beklenemez. Üniversiteler ve araştırma merkezleri gibi imkân ve kabiliyeti çok geniş yerlerde çözülmüş problemlerin ve özellikle yurt dışında çözülmüş problemlerin, lise öğrencilerimizin bakış açısıyla tekrar çözülmesi de lise seviyesinde özgün olarak kabul edilebilir. Bu noktada çözümün kendi imkânları ve kapasiteleri ölçüsünde öğrenciler tarafından yapılmış olması esastır. Daha önce çözülmüş problemden mutlaka proje içerisinde bahsedilmesi, hatta yeni sonuçlar ile argümanlar oluşturularak karşılaştırma yapılması etik kurallara uygun olacaktır. Fikir aşamasında veya devam etmekte olan projelerle yarışmaya başvuru yapılmaz. Projelerin, Proje Rehberinde belirtilen formatta ve sonlandırılmış olarak yarışmaya başvurusunun yapılması gerekir.
4. Projemde anket/ölçek/görüşme uygulayacağım, etik kurul ya da yasal uygulama izni almalı mıyım? Nelere dikkat etmeliyim?
Proje Rehberi’nin “Bilimsel Araştırma Projelerinde Uyulması Gereken Etik Kurallar” başlığı altında yer alan “Araştırma bir anket içeriyorsa dikkat edilmesi gereken etik kurallar” kısmının dikkatlice incelenmesi önerilmektedir. Bunun yanında aşağıdaki kurallar yol gösterici olacaktır:
- Araştırmada kullanılması planlanan anketi geliştiren araştırmacılardan kullanım izinlerinin ve varsa telif haklarının alınması gereklidir.
- Anketlerin başına katılımcılar için Bilgilendirilmiş Onam Formlarının eklenmesi gerekmektedir. Bilgilendirilmiş onam formları aşağıdaki başlıkları içerir:
- Araştırma hakkında detaylı bilgi
- Katılımcının istediği anda araştırmayı bırakabileceğini belirten taahhüt
- Toplanan verilerin araştırmacılar tarafından korunacağını, yalnızca bilimsel amaçlarla kullanılacağını ve üçüncü kişi/kurumlarla paylaşılmayacağını belirten taahhüt.
- Katılımcının araştırmaya Gönüllü Katıldığını beyan ettiği bir alan (ör. Araştırmaya gönüllü katılıyorum ifadesinin altına atacağı imza bölümü).
- Projede kullanılan veri toplama araçlarının tümünün boş formlarının (test, anket, görüşme formu, vb.) elektronik başvuru sistemine yüklenmesi gerekir. Ayrıca katılımcıların doldurduğu formlardan birer adet örneğin sisteme yüklenmesi önerilir. Ancak elde edilen bulgular ve sonuçlar yalnızca proje raporunda açıklanmalıdır.
- Çalışma, 18 yaş altındaki öğrenciler/kişilerle ilgiliyse veli onay belgesi mutlaka alınmalıdır.
- Hedef kitlesi Milli Eğitim Bakanlığına bağlı kurumların paydaşlarından (öğrenci, veli, öğretmen, yönetici, personel vb.) oluşan araştırma projeleri, “MEB Araştırma Uygulama İzinleri Genelgesi“ne uygun olarak yürütülür ve alınan izin belgeleri (Etik kurul komisyonunca onaylanmış ve Kaymakamlık/ Valilik oluru alınmış olarak) taratılarak sisteme yüklenir. Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olmayan kurum/kuruluş/sosyal ortam vb. yerlerde yapılan araştırma projeleri için ise ilgili kurum/kuruluştan izin belgesi ile katılımcılardan katılımcı onam formu alınmalı ve izin belgeleri sisteme yüklenmelidir. Herhangi bir kurum/kuruluş bünyesinde yapılmayan ve hedef kitlesi bölgede yaşayan vatandaşlar olan çalışmalarda ise, araştırmanın yapıldığı bölgenin en yüksek mülki idari amirinden izin alınmalıdır. Mülki idare amirleri esas itibarıyla ilde valilik, ilçede kaymakamlık makamıdır. Bu tür araştırmalarda da katılımcı onam formunun alınması gerekir. Katılımcı onam formu örneği izin başvurusunda eklenecektir. Araştırma sürecinde alınan onam formlarının araştırmacı tarafından saklanması gerekmektedir. Araştırma izni alınmış araştırmalarda ayrıca onam formlarının sisteme yüklenmesi gerekmemektedir.
5. Aklımda bir proje fikri var. Hangi alandan katılacağıma karar veremiyorum.
Aşağıdaki sorulara vereceğiniz yanıtlar sizi uygun alana yönlendirecektir.
- Araştırma sorunuz ağırlık olarak hangi alandaki probleme çözüm üretiyor?
- Alan yazın taraması yaptığınızda en çok hangi alandaki çalışmalardan faydalandınız?
Proje Rehberinin “Tematik Alanların Açıklamaları” bölümünde tüm tematik alanların açıklamaları mevcuttur. Projenizin içeriğine en yakın olduğunu düşündüğünüz alanı ve tematik alanı seçerek yarışmaya başvuru yapabilirsiniz. Projeler başvuru yapılan ana alanda görevlendirilecek jüri tarafından değerlendirilecek olup proje içeriğinin tematik alanla olan ilişkisi değerlendirmede etkili olacaktır. Başvuru aşamasında yapılan ana alan ve tematik alan seçimlerinde başvuru süreci bittikten sonra değişiklik yapılmayacaktır.
6. Projemizle bölge sergisine davet edildik. Ne yapmalıyız?
Ön değerlendirmede başarılı bulunan projeler, bölge aşamasına davet edilir. Bölge aşamasına çağrılan projeler, belirlenen kriterler üzerinden değerlendirilir. Yapılması durumunda sergi için gerekli stant, pano, masa ve sandalye gibi malzemeler ile sözlü sunum için gerekli bilgisayar ve projeksiyon cihazı TÜBİTAK tarafından temin edilir. Projeler bir uygulama ya da model, tasarım içeriyorsa masa üzerinde sergilenebilir. Sergi süresince öğrenci grupları, misafirler ve jüri üyeleri projeleri ziyaret ederek, projeyi hazırlayan öğrencilere sorular sorabilir. Bu sırada danışmanlar sözlü sunum ve sorulara kesinlikle müdahale etmemelidir. Bölge aşamasına katılan öğrencilerin 10 dakikalık bilgisayar ortamında sunu (en fazla 30 slayt) hazırlamaları gereklidir. Sözlü sunum sadece öğrencilerin katılımıyla jüri üyelerine yapılır. Etkili bir şekilde hazırlanan sunu ve poster sunumu, projelerin bu aşamada başarılı olmasında önemlidir.
7. Bir kişi birden fazla projede görev alabilir mi? Proje ekibinde farklı okullardan kişiler yer alabilir mi?
Yarışmaya, Türkiye ve KKTC’de öğrenim gören tüm lise veya ortaokul öğrencileri katılabilir.
Yarışmaya her öğrenci yalnızca bir proje ile katılabilir ve her proje en çok üç öğrenci tarafından hazırlanır.
Bir projede sadece bir danışman görev alabilir ve danışman birden fazla projeye danışmanlık yapabilir. Lise düzeyinde düzenlenen yarışmalarda projede danışman olması zorunlu değildir. 2204-B Ortaokul Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında projede danışman olması zorunludur.
Yarışmaya başvurusu yapılacak bir projedeki öğrenciler ve danışman farklı okullardan olabilir.
8. Proje sürecinde BİDEB tarafından herhangi bir maddi destek sağlanıyor mu?
Hayır, TÜBİTAK BİDEB proje sürecinde maddi destek sağlamaz.
9. Bölge sergisine davet edildim. Katılmak zorunda mıyım?
Evet, sağlık nedenleri gibi zorunlu haller dışında tüm proje ekibinin sergiye katılması ve jüriye sunum yapması zorunludur. Zorunlu nedenlerle proje ekibindeki öğrencilerin katılamaması ya da katılımdan feragat edilmesi durumunda TÜBİTAK yetkililerine bilgi verilmesi gerekmektedir. Bu amaçla hazırlanacak dilekçede öğrenciler, danışman ve veli imzasının bulunması gerekmektedir.
10. Araştırmada dikkat etmem gereken etik kurallar nelerdir?
- Bu yarışmada, başvurusu yapılan araştırma projelerinin öğrencilerin özgün düşünce ve fikirlerinden kaynaklanmış, kendileri tarafından şekillendirilmiş, danışarak ama kendi bilgi ve becerileri ile tamamlanmış olması beklenmektedir. Bu yarışmaya katılan öğrenci ve danışmanların aşağıda belirtilen bilimsel araştırma etik kurallarına uyması gerekir:
- Proje özgün olmalıdır. Projelerin özgün olup olmadığı, jüri üyeleri tarafından “intihal yazılım programları” ile değerlendirilir. İntihal yapıldığı tespit edilen projenin sahibi öğrenci ve danışmanı bundan sonraki TÜBİTAK etkinliklerinden 3 yıl süre ile men edilir ve bu durum okullarına yazı ile bildirilir.
- Proje, öğrenci tarafından yapılmalıdır.
- Konu uzmanından gereğinden fazla yardım alınmamalıdır.
- Kullanılan bilgi kaynakları, destek alınan kişi ve kurumlar, malzemeler belirtilmelidir.
- Kendisine ait olmayan, sonuçlandırılmış ya da devam etmekte olan başka bir çalışma, proje olarak sunulmamalıdır.
- Projede başka kişilerin ifadeleri, buluşları veya düşünceleri, kaynak göstermeksizin kullanılmamalıdır.
- Proje, halk sağlığı ve güvenliği için risk teşkil etmemelidir.
- Radyoaktif maddeler, tehlikeli deney setleri, toksik ve kanserojen vb. maddeler bu tür çalışmaların yapıldığı, her türlü güvenlik önleminin alındığı ve ilgili uzman veya danışman tarafından rehberlik edilen ortamlarda kullanılabilir.
- İnsan ve canlı hayvan deneyi içeren projelerde etik kurallara uyulmalıdır.
- Hayvan deneyleri içeren projelerin TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu Yönergesine uygun olarak hazırlanması gerekir.
- Başvuru sistemine eksik, hatalı veya yanlış belge ve bilgi yüklenmesi, hazırlanan projenin halk sağlığı ve güvenliği için risk teşkil etmesi, insanların kişilik haklarına aykırı çalışma yapılması, projede etnik kökene, kişi veya toplumu karalamaya yönelik içerik bulunması, omurgalılar üzerinde kesi yapılması, kan veya doku alınması, ağız ya da enjeksiyon yoluyla etkisi kesin olarak bilinmeyen tehlikeli ve yabancı madde verilmesi, sağlığı tehdit eden deneyler yapılması durumlarında proje başvuruları hangi aşamada olursa olsun yarışmadan elenir.
11. Geçmiş yılların projelerine nasıl ulaşabilirim?
Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’na geçmiş yıllarda katılan projeleri incelemek için https://2204a.tubitak.gov.tr/ adresini ziyaret ediniz.
Ortaokul Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’na geçmiş yıllarda katılan projeleri incelemek için, https://2204b.tubitak.gov.tr/ adresini ziyaret ediniz.
12. Proje değerlendirme kriterleri nelerdir?
Jüri tarafından projelerin ön değerlendirme sürecinde genel itibarıyla aşağıdaki kriterler dikkate alınır:
A. Özgünlük ve Yaratıcılık:
- Proje konusu veya yöntemi, özgünlük veya yaratıcılık taşıyor mu?
- Proje, rekabet avantajı yaratma potansiyeline sahip mi? (yeni/ileri teknolojik ürün, faydalı model, tasarım, bilgi teknolojilerine dayalı ürün vb.)
B. Bilimsel Yöntem:
- Problem veya araştırma sorusu, açık olarak belirtilmiş mi?
- Sonuca ulaşmak için amaca uygun bilimsel bir yöntem kullanılmış mı?
- Araştırmada kullanılan değişkenler, açıkça belirlenmiş ve tanımlanmış mı?
- Araştırmada elde edilen veriler, problem veya araştırma sorularını açıklamak için yeterli mi?
C. Kaynak Taraması:
- Proje raporunda yeterli ve konu ile ilişkili kaynak verilmiş mi?
- Kaynaklar, proje rehberinde belirtilen kurallara uygun olarak verilmiş mi?
D. Sonuç ve Öneriler:
- Proje sonuçları, elde edilen verilerle uygun olarak açıklanmış mı?
- Proje sonuçları, elde edilen verilerle tutarlı mı?
- Proje sonuçlarında yeni araştırmalara temel oluşturma potansiyelinden bahsedilmiş mi?
E. Uygulanabilirlik:
- Proje, uygulanabilir bir sonuç ortaya koyuyor mu?
- Projenin alana ve topluma katkısı var mı?
F. Bilimsel Etik:
- Bilimsel araştırma etik kurallarına uyulmuş mu?
- Etik belgesi gerektiren çalışmalar için etik kurul onay belgesi alınmış mı?
- Projenin hazırlama sürecinde, diğer kişi ve kurumlardan (bilim insanı, laboratuvar, üniversite vb.) ne ölçüde destek alındığı belirtilmiş mi? Beyan edilen destek, öğrencinin konuya hâkimiyeti ile tutarlı mı?
G. Özümseme:
Bölge ve final aşaması değerlendirme sürecinde yukarıda verilen kriterlerle birlikte bu ölçüt de dikkate alınır.
- Proje konusu, amacı, yöntemi, veriler, verilerin analizi ve sonuçları yeterli düzeyde açıklandı mı? (Öğrencinin konu hâkimiyetine ve sunumun ezberlenmiş sözler ile yapılmamasına dikkat edilmelidir.)
- Projenin önemli noktaları, sistematik bir şekilde sunuldu mu?
- Veriler ve sonuçlar, anlaşılır biçimde sunuldu mu?
- Özgünlük ve yaratıcılık ile kullanılan bilimsel yöntem her alan için en önemli ölçütleri oluşturmaktadır. Jüri üyeleri, değerlendirilme öncesinde proje konusunun veya yönteminin özgün ve yaratıcılık kriterine uygunluğunu arama motorları ile araştırır.
13. Projenin yarışmadan elenmesi ya da jüri tarafından reddedilmesinin nedenleri nelerdir?
Bölge ve final sergilerine davet edildikleri halde mücbir sebep olmaksızın sergi açılışına katılmayan, sergi boyunca stant başında olmayan ve mülakat sırasında hazır bulunmayan öğrencilerin projeleri değerlendirmeye alınmadan elenecektir.
Kişilik haklarını ihlal eden ve kamuoyunda bilinen insanlara hakaret içeren cümleler kullanılmamalıdır.
Son başvuru tarihinden önce aynı projeyle başka bir yarışmaya katıldığı ya da başvurduğu belirlenen projeler, hangi aşamada olursa olsun yarışmadan elenecektir.
Eksik veya yanlış bilgi ile yapılan başvurular ve başvuru sisteminde çevrimiçi başvuru yapıldıktan sonra onayı kaldırılmış projeler değerlendirmeye alınmaz.
Projede etik kurul izni gerektiren bir araştırma yapılmışsa ve ilgili izinler alınmamış ya da alınmış ama sisteme yüklenmemişse yarışmadan elenecektir.
14. Proje kitapçığı basılı olarak verilecek mi?
Proje sürecinde ve sonucunda herhangi bir basılı materyal verilmeyecektir. https://2204a.tubitak.gov.tr/, ve https://2204b.tubitak.gov.tr/ adreslerine giriş yapıldığında sağ üst kısımda yer alan “Proje Arşivleri” butonundan sayfaya yüklü olan projelerin yıllara ve aşamalara ait ayrı ayrı kitapçıklarına erişilebilmektedir.
15. Sürecin hangi aşamasında belge alacağım?
Bölge Sergisi ve Final aşamalarına katılan projeler için proje sahibi öğrencilere katılım belgesi ,proje danışmanlarına ise teşekkür belgesi takdim edilir. Bu aşamalarda dereceye giren projeler için yalnızca proje sahibi öğrencilere Başarı Belgeleri verilir.